Üslûb, genelde üç mertebe olarak ele alınır:
1- Mücerred (sade) üslûb.
2- Müzeyyen (süslü) üslûb.
3- Alî (yüce üslûb). [30]
Mücerred üslûb, mananın sade ifadelerle anlatılmasıdır. Günlük konuşmalar, resmi yazışmalar, ders kitapları genelde bu üslûb çerçevesindedir.
Müzeyyen üslûb, manayı süslendirerek anlatmaktır. Şairlerin, hatiplerin ifadeleri ekseriya bu üslûbla olur.
Alî üslûb ise, yüksek manaların muhteşem ifadelerle anlatılmasıdır. Kur'ân' ın üslûbu, baştan sona âlî bir üslûbtur. Belağatın zirvesinde yer alan bazı zatların bazı kelâmları da, bu üslûb çerçevesinde mütalaa edilebilir.
"Müslümanlıkta köle almak köle olmaktır"[31] diyen Ahmet Cevdet Paşa'nın Mecelle'deki ifadeleri; Cemil Meriç'in "Denize atılan bir şişe her kitap. Asırlar, kumsalda oynayan birer çocuk. İçine gönlünü boşalttığın şişeyi, belki açarlar, belki açmazlar"[32] tarzındaki sözleri; Selahaddin Şimşek'in;
"Göklere giden yolu bulmak isteyenler, Allah'ın elçisinin yerdeki ayak izlerini takip etsinler."
"Deha, imkansız zannedilende mümkünü görebilmek demektir. Gemilerin karada da yüzebileceğini sezmek, Mehmet'lerden birini "Fatih" yapar"[33] şeklindeki ifadeleri, süslü üslûb sınırını aşıp, âlî üslûb seviyesinden birer hitaptır.
Bu tür ifadeler, bir sayfalık, hatta bazen bir kitaplık muhtevayı bir cümleyle verebilir. Güllerin preslenmesiyle önce gülsuyu elde edilir. Gülsuyunun damıtılmasından ise, gülyağı meydana gelir. Bir gram gülyağı, litrelerce gülsuyundan daha tesirlidir. Kokusu, haftalarca devam eder. İşte, âlî üslûbla söylenmiş sözler de gülyağına benzer. Bu tür sözlerin etkisi aylarca, hatta yıllarca sürer; bazen bir ömür boyu devam eder.
[30] Nursî, Muhakemat, s. 98
[31] Miras, Kamil, Tecrid-i Sarih Tercümesi, Diyanet Yay. Ankara. VII, 466- 467
[32] Meriç, s. 198
1- Mücerred (sade) üslûb.
2- Müzeyyen (süslü) üslûb.
3- Alî (yüce üslûb). [30]
Mücerred üslûb, mananın sade ifadelerle anlatılmasıdır. Günlük konuşmalar, resmi yazışmalar, ders kitapları genelde bu üslûb çerçevesindedir.
Müzeyyen üslûb, manayı süslendirerek anlatmaktır. Şairlerin, hatiplerin ifadeleri ekseriya bu üslûbla olur.
Alî üslûb ise, yüksek manaların muhteşem ifadelerle anlatılmasıdır. Kur'ân' ın üslûbu, baştan sona âlî bir üslûbtur. Belağatın zirvesinde yer alan bazı zatların bazı kelâmları da, bu üslûb çerçevesinde mütalaa edilebilir.
"Müslümanlıkta köle almak köle olmaktır"[31] diyen Ahmet Cevdet Paşa'nın Mecelle'deki ifadeleri; Cemil Meriç'in "Denize atılan bir şişe her kitap. Asırlar, kumsalda oynayan birer çocuk. İçine gönlünü boşalttığın şişeyi, belki açarlar, belki açmazlar"[32] tarzındaki sözleri; Selahaddin Şimşek'in;
"Göklere giden yolu bulmak isteyenler, Allah'ın elçisinin yerdeki ayak izlerini takip etsinler."
"Deha, imkansız zannedilende mümkünü görebilmek demektir. Gemilerin karada da yüzebileceğini sezmek, Mehmet'lerden birini "Fatih" yapar"[33] şeklindeki ifadeleri, süslü üslûb sınırını aşıp, âlî üslûb seviyesinden birer hitaptır.
Bu tür ifadeler, bir sayfalık, hatta bazen bir kitaplık muhtevayı bir cümleyle verebilir. Güllerin preslenmesiyle önce gülsuyu elde edilir. Gülsuyunun damıtılmasından ise, gülyağı meydana gelir. Bir gram gülyağı, litrelerce gülsuyundan daha tesirlidir. Kokusu, haftalarca devam eder. İşte, âlî üslûbla söylenmiş sözler de gülyağına benzer. Bu tür sözlerin etkisi aylarca, hatta yıllarca sürer; bazen bir ömür boyu devam eder.
[30] Nursî, Muhakemat, s. 98
[31] Miras, Kamil, Tecrid-i Sarih Tercümesi, Diyanet Yay. Ankara. VII, 466- 467
[32] Meriç, s. 198