Tartışmanın 10 zararı

Eğer denilse: "Hadiste, "Ümmetimin ihtilâfı rahmettir." (el-Aclûnî, Keşfü'l-Hafâ, 1:64; el-Münâvî, Feyzü'l-Kadîr, 1:210-212.)" denilmiş. İhtilâf ise tarafgirliği iktiza ediyor.

"Hem tarafgirlik marazı, mazlum avâmı, zalim havassın şerrinden kurtarıyor. Çünkü bir kasabanın ve bir köyün havassı ittifak etseler, mazlum avâmı ezerler. Tarafgirlik olsa, mazlum bir tarafa iltica eder, kendisini kurtarır.
"Hem tesadüm-ü efkârdan ve tehalüf-ü ukulden hakikat tamamıyla tezahür eder."

Elcevap:
Birinci suale deriz ki: Hadisteki ihtilâf ise, müsbet ihtilâftır. Yani, herbiri kendi mesleğinin tamir ve revâcına sa'y eder. Başkasının tahrip ve iptaline değil, belki tekmil ve ıslahına çalışır. Amma menfi ihtilâf ise-ki garazkârâne, adâvetkârâne birbirinin tahribine çalışmaktır-hadisin nazarında merduttur. Çünkü birbiriyle boğuşanlar müsbet hareket edemezler.

İkinci suale deriz ki: Tarafgirlik eğer hak namına olsa, haklılara melce olabilir. Fakat şimdiki gibi garazkârâne, nefis hesabına olan tarafgirlik, haksızlara melcedir ki, onlara nokta-i istinad teşkil eder. Çünkü, garazkârâne tarafgirlik eden bir adama şeytan gelse, onun fikrine yardım edip taraftarlık gösterse, o adam o şeytana rahmet okuyacak. Eğer mukabil tarafa melek gibi bir adam gelse, ona-hâşâ-lânet okuyacak derecede bir haksızlık gösterecek.

Üçüncü suale deriz ki: Hak namına, hakikat hesabına olan tesadüm-ü efkâr ise, maksatta ve esasta ittifakla beraber, vesâilde ihtilâf eder. Hakikatin her köşesini izhar edip hakka ve hakikate hizmet eder. Fakat tarafgirâne ve garazkârâne, firavunlaşmış nefs-i emmâre hesabına hodfuruşluk, şöhretperverâne bir tarzdaki tesadüm-ü efkârdan bârika-i hakikat değil, belki fitne ateşleri çıkıyor. Çünkü, maksatta ittifak lâzım gelirken, öylelerin efkârının küre-i arzda dahi nokta-i telâkîsi bulunmaz. Hak namına olmadığı için, nihayetsiz müfritâne gider, kabil-i iltiyam olmayan inşikaklara sebebiyet verir. Hal-i âlem buna şahittir.

Elhasıl: El-hubbu lillâh, ve'l-buğzu fillâh, ve'l-hükmü lillâh olan desâtir-i âliye düstur-u harekât olmazsa, nifak ve şikak meydan alır. Evet, el-buğzu fillâh, ve'l-hükmü lillâh demezse, o düsturları nazara almazsa, adalet etmek isterken zulmeder.(Yirmi İkinci Mektup - s.473)

Mezkûr mesâil gibi dakik mesâil-i imaniyeyi, mizansız mücadele suretinde cemaat içinde bahsetmek caiz değildir. Mizansız mücadele olduğundan, tiryak iken zehir olur. Diyenlere, dinleyenlere zarardır. Belki böyle mesâil-i imaniyenin itidal-i demle, insafla, bir müdavele-i efkâr suretinde bahsi caizdir. (12.Mektub S.49)

Evvelâ: Bu çeşit mesâili münakaşa etmenin birinci şartı, insafla, hakkı bulmak niyetiyle, inatsız bir surette, ehil olanların mabeyninde, sû-i telâkkiye sebep olmadan müzakeresi caiz olabilir. O müzakere hak için olduğuna delil şudur ki:
Eğer hak, muarızın elinde zâhir olsa, müteessir olmasın, belki memnun olsun. Çünkü bilmediği şeyi öğrendi. Eğer kendi elinde zâhir olsa, fazla bir şey öğrenmedi; belki gurura düşmek ihtimali var. (Yirmi Sekizinci Mektub s:335)

Duha' Alıntı:

Abim bazı insanlar haksız çıkmaktan çok korkuyorlar. Açık ve geniş yürekli olamıyorlar.

İtiraz ettikleri bir hususta eğer hakikat onlara izah edilse kaçıp gidiyorlar. Kabul etmek istemiyorlar.

Oysa memnun olmak gerekir. Maksat hakikatin ortaya çıkması ise kimde olsa öpüp başa koymak gerekir.

İnsanların en büyük korkusu hakikatin başkası tarafından ortaya çıkarılmısı olduğunu tecrübelerim bana gösterdi.

Genişletmek için tıkla ...

Fenn-i âdâb ve ilm-i münazaranın uleması mâbeynindeki hakperestlik ve insaf düsturu olan şu "Eğer bir meselenin münazarasında kendi sözünün haklı çıktığına taraftar olup ve kendi haklı çıktığına sevinse ve hasmının haksız ve yanlış olduğuna memnun olsa, insafsızdır." Hem zarar eder.

Çünkü haklı çıktığı vakit, o münazarada bilmediği birşeyi öğrenmiyor. Belki gurur ihtimaliyle zarar edebilir. Eğer hak hasmının elinde çıksa, zararsız, bilmediği bir meseleyi öğrenip menfaattar olur, nefsin gururundan kurtulur. Demek insaflı hakperest, hakkın hatırı için nefsin hatırını kırıyor. Hasmının elinde hakkı görse, yine rıza ile kabul edip taraftar çıkar, memnun olur.(Yirminci Lem'a )

Duha' Alıntı:

Abim bazı insanlar haksız çıkmaktan çok korkuyorlar. Açık ve geniş yürekli olamıyorlar.

İtiraz ettikleri bir hususta eğer hakikat onlara izah edilse kaçıp gidiyorlar. Kabul etmek istemiyorlar.

Oysa memnun olmak gerekir. Maksat hakikatin ortaya çıkması ise kimde olsa öpüp başa koymak gerekir.

İnsanların en büyük korkusu hakikatin başkası tarafından ortaya çıkarılmısı olduğunu tecrübelerim bana gösterdi.

Genişletmek için tıkla ...

Muhterem Kardeşim; bunu yapabilmek her babayiğidin harcı değildir. Zira bize çok büyük bir hikmet için bahşedilmiş bulunan "ene" yaratılış ve ihsan ediliş gayesine uygun olarak kullanılamayınca maalesef çok insanda "enaniyet" haline dönüşüyor. Bu da hem "ene"nin hakikatini anlamamıza, hem hadiselerin hakîkî yüzlerini görmemize engel oluyor. Nefis de yardım etse, insan hakîkatten uzaklaşıp enaniyet ve inat çukuruna düşüp büyük zararlara dûçar oluyor.
Allah bizleri muhâfaza buyursun!