Bir insanı bitirmek istiyorsanız onu hak et-mediği şeylerle övmeye devam ediniz. O övül-dükçe ayakları yerden kesilecektir. Zira bir insanı bitirmenin yolu iki şeyden geçer. Ya yerin dibine geçirecek, ya da göklere çıkaracaksınız. Yüksekler-den düşenlerin daha çok yara aldığını biliyoruz. Tarihte bunun örnekleri sayılamayacak kadar çok-tur.
Biliyorsunuz padişahların birer maskarası olur-muş. Onu güldürüp eğlendirsin diye zavallının canı çıkarmış. Canı sıkılan veya öfkelenen padişah maskaram gelsin deyü bağırınca maskara taklalar atarak gelir mutlaka bir şeyler bulur buluşturur ya-tıştırırmış padişahı. Şimdi de öyle değil mi? Değişen şey sadece taklaların şekli. Şimdikiler beylerin gön-lü olsun diye daha modern taklalar atıyorlar. Oysa ağacın kovuğuna insanın da dalkavuğuna güven olmadığını insanlık tarihinin başlangıcından beri biliyoruz. Şimdiye kadar hep ağacı kovukları, in-sanı da dalkavukları yıkmamış mıdır? Kral öldü ya-şasın yeni kral mantığı dalkavukların ruhuna işle-miştir. Eski kralın cenaze merasimi bile bitmeden, yeni kralın taç törenine katılarak ruhlarını teslim et-menin yeminini yapabilmektedirler.
Unutmamalıdır ki insanlar eserleriyle hatırlanır-lar. Ancak o eserler hiç bir zaman tek başına ger-çekleşmemektedir. Her bir eserin içerisinde adı sa-nı bilinen veya bilinmeyen onlarca insanında emeği ve katkısı vardır. Ancak esere son noktasını koyan adını da vermektedir. İşte burada dalka-vuklar devreye girerek adamı göklere çıkarırlar. O da kerametin kendinden kaynaklandığını sanmak-tadır. Hani meşe dibinde büyüyen yosun kendini meşe fidanı sanırmış ya işte öyle. Daha da bü-yütüldükçe tüm gölgeleri kendi sağladığı vehmine kapılır. Artık o varsa her şey var, o yoksa hiç bir şey yoktur. Onun elinin değmediği şey verimsiz ve de-ğersizdir. Alıştırıldığı şeyler karakteri olmuş, ken-dini omuzlayanları unutmuştur.
İnsanlar geçici, eserler kalıcıdır. Bugün yazılan bir kitap dünün eserlerinden yararlanılarak şahe-sere dönüşebilmektedir. Dün olmasaydı bugün de olmazdı. Bugüne ulaşanlar dün içerisinde üretilen-lerdir. Dünün hayali bugünün gerçeği olmaktadır. Bir başına bıraksalar insanı kim bilir bu düşüncenin dışına çıkmayacak, fakat bırakmıyorlar işte.
Bakınız şair Eşref bir şiirinde "Çalışsa bin sene bülbül gibi, karga fesih olmaz //Balonla asumana çıksa bir âdem mesih olmaz." diyor. "Aynası iştir kişinin lafa bakılmaz." diyen Ziya Paşa'ya hak ve-riyorum; fakat aynanın arkasına dalkavuklar geçip ayna görevi yaparak, aynaya bakanı inandırmaya kalkışmasalar. Mesele bu.
Övgü ya da yergi ikisini de birbirine karıştırı-yoruz. Överken göklere çıkarttığımız gibi yererken de yerin altına geçiriyoruz insanı. Elbette ikisi de yanlış. Bu ikisine ayar çekemedik gitti. Ellerimiz patlayıncaya kadar alkışlıyor, avazımız çıktığınca bağırıyor, canımızı kurban edecek kadar övüyoruz. Sonrada kendi şişirdiğimiz balon, yine bizim başı-mızda patlıyor. Sonrada kalkıp derdimizi anlatacak insan arıyoruz.
Hiç kimse vazgeçilmez değildir. Daha dün şata-fatlı hayatları olan nice makam ve mevkii sahibi in-sanlar vardı ki bugün hatırlanmıyorlar bile. Atinalı filozof Solon'un Lidya Kralı Krezüs'ün hazineleriyle övünmesi karşısında verdiği cevap oldukça anlam-lıdır. "Yaşayan bir insanın saadeti hakkında hüküm verilmez, siz sonuna bakınız. Son ne ola..." diyor Solon. Yaşa kralım senden büyük yok diye övgüler yağdırmıyor.
İnsanların gözüne değil, gönlüne talip olmalı. Kulağa değil, kalbe hitap edilebilmeli. Hipnoz ede-rek kabul ettirenlerden değil, bilerek ikna etmeyi tercih etmelidir. Bilinmelidir ki deniz kendinden ol-mayanları kabul etmez. Birgün karaya atar. Denizin karaya attıkları kendinden olmayanlardır. İnsanlar-da öyle. Kendinden olmayanları onlarda atarlar.
Biliyorsunuz padişahların birer maskarası olur-muş. Onu güldürüp eğlendirsin diye zavallının canı çıkarmış. Canı sıkılan veya öfkelenen padişah maskaram gelsin deyü bağırınca maskara taklalar atarak gelir mutlaka bir şeyler bulur buluşturur ya-tıştırırmış padişahı. Şimdi de öyle değil mi? Değişen şey sadece taklaların şekli. Şimdikiler beylerin gön-lü olsun diye daha modern taklalar atıyorlar. Oysa ağacın kovuğuna insanın da dalkavuğuna güven olmadığını insanlık tarihinin başlangıcından beri biliyoruz. Şimdiye kadar hep ağacı kovukları, in-sanı da dalkavukları yıkmamış mıdır? Kral öldü ya-şasın yeni kral mantığı dalkavukların ruhuna işle-miştir. Eski kralın cenaze merasimi bile bitmeden, yeni kralın taç törenine katılarak ruhlarını teslim et-menin yeminini yapabilmektedirler.
Unutmamalıdır ki insanlar eserleriyle hatırlanır-lar. Ancak o eserler hiç bir zaman tek başına ger-çekleşmemektedir. Her bir eserin içerisinde adı sa-nı bilinen veya bilinmeyen onlarca insanında emeği ve katkısı vardır. Ancak esere son noktasını koyan adını da vermektedir. İşte burada dalka-vuklar devreye girerek adamı göklere çıkarırlar. O da kerametin kendinden kaynaklandığını sanmak-tadır. Hani meşe dibinde büyüyen yosun kendini meşe fidanı sanırmış ya işte öyle. Daha da bü-yütüldükçe tüm gölgeleri kendi sağladığı vehmine kapılır. Artık o varsa her şey var, o yoksa hiç bir şey yoktur. Onun elinin değmediği şey verimsiz ve de-ğersizdir. Alıştırıldığı şeyler karakteri olmuş, ken-dini omuzlayanları unutmuştur.
İnsanlar geçici, eserler kalıcıdır. Bugün yazılan bir kitap dünün eserlerinden yararlanılarak şahe-sere dönüşebilmektedir. Dün olmasaydı bugün de olmazdı. Bugüne ulaşanlar dün içerisinde üretilen-lerdir. Dünün hayali bugünün gerçeği olmaktadır. Bir başına bıraksalar insanı kim bilir bu düşüncenin dışına çıkmayacak, fakat bırakmıyorlar işte.
Bakınız şair Eşref bir şiirinde "Çalışsa bin sene bülbül gibi, karga fesih olmaz //Balonla asumana çıksa bir âdem mesih olmaz." diyor. "Aynası iştir kişinin lafa bakılmaz." diyen Ziya Paşa'ya hak ve-riyorum; fakat aynanın arkasına dalkavuklar geçip ayna görevi yaparak, aynaya bakanı inandırmaya kalkışmasalar. Mesele bu.
Övgü ya da yergi ikisini de birbirine karıştırı-yoruz. Överken göklere çıkarttığımız gibi yererken de yerin altına geçiriyoruz insanı. Elbette ikisi de yanlış. Bu ikisine ayar çekemedik gitti. Ellerimiz patlayıncaya kadar alkışlıyor, avazımız çıktığınca bağırıyor, canımızı kurban edecek kadar övüyoruz. Sonrada kendi şişirdiğimiz balon, yine bizim başı-mızda patlıyor. Sonrada kalkıp derdimizi anlatacak insan arıyoruz.
Hiç kimse vazgeçilmez değildir. Daha dün şata-fatlı hayatları olan nice makam ve mevkii sahibi in-sanlar vardı ki bugün hatırlanmıyorlar bile. Atinalı filozof Solon'un Lidya Kralı Krezüs'ün hazineleriyle övünmesi karşısında verdiği cevap oldukça anlam-lıdır. "Yaşayan bir insanın saadeti hakkında hüküm verilmez, siz sonuna bakınız. Son ne ola..." diyor Solon. Yaşa kralım senden büyük yok diye övgüler yağdırmıyor.
İnsanların gözüne değil, gönlüne talip olmalı. Kulağa değil, kalbe hitap edilebilmeli. Hipnoz ede-rek kabul ettirenlerden değil, bilerek ikna etmeyi tercih etmelidir. Bilinmelidir ki deniz kendinden ol-mayanları kabul etmez. Birgün karaya atar. Denizin karaya attıkları kendinden olmayanlardır. İnsanlar-da öyle. Kendinden olmayanları onlarda atarlar.
A.Seven.