~~ILIM MECLISINDEN SOHBETLER~~
***Efendi Hazretleri´nden Hikmet Damlalari***
(BEYAN DERGISI`NDEN ALINMISTIR)
~~RIBA~~ (FAIZ)
Ey iman edenler! Eger (gercek)müminlersiniz, Allah-u Teala´dan korkun ve ribadan ( faizden henüz alinmamis olup da) kalani birakin (almayin)“ [1] Bakara Suresi; 278
Inanmis kullara büyük yerden emir geldi. Iman, Arapca bir kelimedir, Türkce karsiligi inanmaktir. Emir ne idi? „Allahin azabindan sakinin.“ Neyle sakinilir? Haramdan uzak olmakla. o haramlardan en büyüklerinden biri de “Faiz”´dir. Amma ne yazik ki, onu yemeyen kalmadi, lakin bizzat alip yiyenle, dolayli yollardan yiyenler arasinda fark vardir.
Sure-i Tövbe´de söyle buyuruluyor:
“O kendilerine kitap verilenlerden, Allah´a ve ahiret gününe inanmayan, Allah´in ve peygamberin haram ettigi seyi harami tanimayan ve dini (Islam´I) din edinmeyen kimselere, onlar hor ve hakir (kücülmüs) olduklari halde, kendi elleriyle (boyun egerek) cizye verinceye kadar harbedin.”
Bazi seylerin helal, bazi seylerin haram kilinmasi imtihan icindir. Cennette haram ile helal yoktur. Nicin? Orada imtihan yoktur da ondan. Haram ile helal arasini ancak seriat ayirir. Allah-u Teala´nin huzurunda (önünde) yasak ettigi seyler irtikab etmekten korkun, korkun da “Riba´dan kalani birakin.”
Bakiniz Mevla Teala ne buyuruyor?
“Kimdir” Ahiretteki mükafatini umarak, Allah yolunda malini haracasin da, böylece Allah onun mükafatini kat kat versin. Hem onun icin cok iyi bir mükafat da var.” [2]
Allah-u Teala´nin muhtac kuluna borc verirseniz Mevla Teala, onu size sayisiz defa katlayacak. Milleten kirli para (faiz) alacak yerde bu sevaplari alsaniz ya!… Bir kimsenin faiz almasi, annesiyle zine etmesinden kötüdür. Eger, faiz alirsaniz, yarin ahirette Mevla Teala´nin huzuruna amel defterinizde faiz yediginiz yazili olarak cikacaksiniz. Dikkatli olun! Sonra, Mevla Teala´da: “Neden faiz yedin, ben senin karnini doyurmadim mi?” diye tazdirde bulunur.
Bu dünyadaki fakir de, zengin de imtihanda. Belki de zenginlerin imtihani daha coktur. Karun´un yere batmasinin sebebi parasidir. Para herzaman iyi olsaydi, onun sebebiyle Karun batmazdi. Zengin isen zekatini ver, faiz alma. Karun niye batti? Malinin zekatini veremediginden.
„Eger (böyle) yapmazsaniz, Allah-u Teala ve Resulü ile harb ettiginizi bilin. Ve eger (faizcilige), tövbe edersiniz, mallarinizin baslari (ana paralariniz, seymeyeleriniz) sizindir. (Fazla almak suretiyle borclulariniza) zulm (haksizlik) etmis olmaszsiniz ve (ana paradan noksan edilmek suretiyle de) zulme ugratilmis olmazsiniz.“ [3] Bakara Suresi; 279
On Miliyon borc verip, aradan bir ay gectikten sonra on bir milyon alinacak olan paranin bir milyonu faizdir. Ancak tövbe eder, bunu almaktan vazgecersiniz, ana paraniz (on milyon) sizindir. Böyle yapmakla ne zulm etmis, ne de zulme ugramis olursunuz.
Faiz görünüste kár olsa da, hakkikata zarardir. Sadaka ise görünüste malda eksikliktir, lakin manada ziyadeliktir, artistir.
Nitekim, Mevla Teala bu hususta söyle, buyuruyor:
“Allah-u Teala ribayi mahveder (faiz giren malin berekitini tamamen giderir), sadakasi verillen mallari ise artirir ve Allah-u Teala (harami, helal kabul etmekte israr eden) ziyade kafir (harami yimeye davam eden), cok günahkar hicbir kimseyi sevmez.” Bakara Suresi; 276
Faiz alan kimse sonunda mutlaka fakir olacaktir. O olmazsa cocuklari, cocuklari da olmasa, torunlari fakir olacaktir. Cünkü, aldigi faiz paralari onun degildir.
Ibn-i Mesud (Radiyallahu Anh´)dan Efendimiz (Sallallhau Aleyhi Vesellem)´in söyle buyurdugu rivayet edilir: “Faiz cok da olsa, sonunda aza dönüsür.”
Fakire verilmis olan bir kurus, fakirin eline degil, Mevla Tealanin eline geciyor, büyüyor ve büyüor, daglar kadar oluyor:
“Her kim helal kazancindan bir tek hurma degerinde bir sey sadaka verirse ki, süphesiz Allah, onu sag (kudret) eliyle kabul eder. Allah-u Teala´ya helal olandan baskasi yükselmez. Sonra sizin birinz kendi atinin yavrusunu dikkatle büyütügü gibi, onu (tek hurma kadar kück olan sadakayi) dag gibi oluncaya kadar sahibi icin büyütür.”
Riba (Faiz) ise; kücülür, kücülür, sahibini küt diye vurur. Duymadiniz mi? Mevla Teala faiz alanlar ile harb edecegini, buyurdu.
“Eger (borclu) güclük sahibi (darlik scinde) bulunuyorsa, (ona) kolayliga (borcunu verebilecek bir genislige sahip oluncaya) kadar mühlet (verin), tasaddik etmeniz (alacaginizi o zor durumda olan borcluya sadaka olarak bagislamaniz) ise, sizin icin (ona mühlet vermenizden) daha hayirlidir (daha cok sevaba seveptir). Eger (böyle bagislamanin mühlet vermeden daha hayirli oldugunu) bilseydiniz (böyle yapardiniz). [5] Bakara Suresi; 280
Size borclu olan kimse darlik icinde bulunyorsa, borcunu verebilecek genislige sahip oluncaya kadar mühlet vermelisiniz. Su da var ki, tasadduk etmek; “Kardesim! Bana olan borcunu istmiyorum, sende kalsin, helal olsun” demek daha hayirlidir.
“Faiz yiyen kimseler (kabirlerinden) ancak seytan carpmis kimselerin kalktigi gibi kalkarlar. Onlarin bu hali: “Alis-verisi (ticaret) de faiz gibidir.” demelerindendir. Halbuki Allah-u Teala ticareti helal, faizi ise haram kilmistir. Bundan sonra kime Rabbinden ögüt gelir de, (faizden) vazgecerse, gecmiste olan kendisindedir (haram kilinmadan evvel aldigini iade etmesi gerekmez) ve isi Allah´a (ait) dir (iyi niyetle faizi terkettigi icin Allah-u Teala neticede onu mükafatlandirir) Kim de tekrar (faize) dönerse, iste onlar, atesin sahipleri (cehennemin adamlari) dir ki, onlar orada (bir daha cikmamak üzere) ebedi kalicidir. [6] Bakara Suresi; 275
Yukarida bahsettigimiz duruma neden düsülecek? Kisilerin, “Alisverisde faiz gibidir” demeleri sebebiyle. Hic faiz, alisveris gibi olur mu? Faiz, alisveriste akit yapanlardan birine karsiligi olmadigi halde, verilmesi sart kosulan fazla miktardadir. On gramm altini, onbir gramm karsiliginda satmak gibi, alisveris ise para karsiliginda mal almaktir.
Bir kimse faizin haram olduguna inaniyor oldugu halde faiz alirsa, yerse, büyük günah islemis olur. Faizin haram olduguna inanmaz ise kafir olur. Müslüman harama helala dikkat etmelidir.
Bazi Müslümanlar buna önem vermiyorlar, „Haram helal ver Allah´im, senin kulun yer Allah´im“ diyorlar. Faiz, altin, gümüs gibi tartilan seylerde; bugday, arpa, hurma, tuz, kuru üzüm gibi ölcülen seylerde cereyan eder, yani ölcü ve tartiya giren her seyde faiz gecerlidir.
FAIZ IKI NEVIDIR:
Borctan dogan faiz, neviden dogan faiz…
Borctan dogan faiz: Herhangi bir kimse belli bir süre icin borc alsa, süresi bittiginde borcunu ödeyemezse, alacakli olan kendisine: “Ya borcunu öde veya su kadar para verde borcunu su tarihe kadar erteleyelim” dese ve oda kabul etse, bu muamele faizdir.
Alisveristen dogan faiz: Hanifi meshebine göre bu iki kisimdir:
Ribai Fazl: ki, tartilan veya ölcülen bir cins esyanin, kendi cinsleri mukabilinde pesin olarak satilmasi halinde meydana gelir. Mesela: Bir altin veya gümüs veya bir miktar bugday, kendi cinsiyle ayni anda degistirilecek olsa bakilir, eger miktarlari müsavi ise bu caizdir. Fakat birinin miktari biraz fazla ise, bu degistirme caiz olmaz. Mesela: On iki kilo bugday, on bir kilo bugday ile degistireleck olsa, bunlarin bir kismi daha kiymetli, digeri daha düsük olsa bu helal olmaz. Cünkü asil itibar cinsiyete ve miktardadir.
Ribai Nesiye´dir. Bu ise, tartilan ve ölcülen veya ayni cinsten olan seyleri birbiri mukabilinde veresiye olarak degistirmektir. Miktarlari müsavi olsa da, bu haramdir. Mesela; on dirhem gümüs yine on dirhem gümüs mukabilinde veya bir kilo bugday yine (bir müddet sonra verilecek) bir bugday mukabilinde veresiye olarak satilamaz. Bu riba, yalniz altin ve gümüs benzeri olan seylerde; Yumurta, ceviz gibi taneleri arasinda kiymetlerini degistirecek bir fark bulunmayan taneli seylerde gecerli olur. Bunlarin cinsleri, miktarlari müsavi ise de, veresiye olani, pesin olana denk olamaz. Bu bir riba muamelesidir. Bunlar kendi cinslerinin disindakilere pesin olarak alinip satilabilirler. Bu durumda bugday bugdayla, degistiriklerinde esit olmasi gerekli olup, fazlasi haramdir. Ama bugday arpayla degistirildigine ziyadesi helaldir. Cünkü, cinsi baskadir. Bes ölcek bugdaya, alti ölcek arpa almak caizdir. Bileziginizi degistirmek istediginizde, önce onu kuyumcaya satacaksiniz. Onun parasiyla baska bir bilezik alabilirsiniz.
”Ve öyle günden sakinin ki, (hepiniz) o günde Allah´a (O´nun manevi huzuruna) döndüreleceksiniz. Sonra herkese (dünyada iken) kazanmis oldugu (iyi veya kötü amellerin karsiligi) tamamen verilecektir. Ve onlar (güzel amelleri noksan edilip, cirkin amelleri artirilmak suretiyle) zulmolunmayacaklardir.” [7] Bakara Suresi; 281
Ibni Abbas Radiyallahu Anh´dan rivayet edildigine göre, bu ayeti celile, Kur´ani Kerim´in son inen ayetidir. Rivayetlere nazaran bu ayeti celile nazil olduktan sonra, Peygamber Sallallahu Aleyhi Vessellem Efendimiz 21 gün veya 81 gün veya 7 gün, diger rivayetlere göre de 3 saat yasamistir. Ahirette, hepimiz dosyalarimizla beraber Mevla Teala´nin karsiligi verilecek, ne sevaplardan noksan edilecek, ne de günah arttirilarak haksizliga ugratilmayacaktir.
[1] Bakara Suresi; 278
[2] Hadid Suresi; 11
[3] Bakara Suresi; 279
[4] Bakara Suresi; 276
[5] Bakara Suresi; 280
[6] Bakara Suresi; 275
[7] Bakara Suresi; 281
***Efendi Hazretleri´nden Hikmet Damlalari***
(BEYAN DERGISI`NDEN ALINMISTIR)
~~RIBA~~ (FAIZ)
Ey iman edenler! Eger (gercek)müminlersiniz, Allah-u Teala´dan korkun ve ribadan ( faizden henüz alinmamis olup da) kalani birakin (almayin)“ [1] Bakara Suresi; 278
Inanmis kullara büyük yerden emir geldi. Iman, Arapca bir kelimedir, Türkce karsiligi inanmaktir. Emir ne idi? „Allahin azabindan sakinin.“ Neyle sakinilir? Haramdan uzak olmakla. o haramlardan en büyüklerinden biri de “Faiz”´dir. Amma ne yazik ki, onu yemeyen kalmadi, lakin bizzat alip yiyenle, dolayli yollardan yiyenler arasinda fark vardir.
Sure-i Tövbe´de söyle buyuruluyor:
“O kendilerine kitap verilenlerden, Allah´a ve ahiret gününe inanmayan, Allah´in ve peygamberin haram ettigi seyi harami tanimayan ve dini (Islam´I) din edinmeyen kimselere, onlar hor ve hakir (kücülmüs) olduklari halde, kendi elleriyle (boyun egerek) cizye verinceye kadar harbedin.”
Bazi seylerin helal, bazi seylerin haram kilinmasi imtihan icindir. Cennette haram ile helal yoktur. Nicin? Orada imtihan yoktur da ondan. Haram ile helal arasini ancak seriat ayirir. Allah-u Teala´nin huzurunda (önünde) yasak ettigi seyler irtikab etmekten korkun, korkun da “Riba´dan kalani birakin.”
Bakiniz Mevla Teala ne buyuruyor?
“Kimdir” Ahiretteki mükafatini umarak, Allah yolunda malini haracasin da, böylece Allah onun mükafatini kat kat versin. Hem onun icin cok iyi bir mükafat da var.” [2]
Allah-u Teala´nin muhtac kuluna borc verirseniz Mevla Teala, onu size sayisiz defa katlayacak. Milleten kirli para (faiz) alacak yerde bu sevaplari alsaniz ya!… Bir kimsenin faiz almasi, annesiyle zine etmesinden kötüdür. Eger, faiz alirsaniz, yarin ahirette Mevla Teala´nin huzuruna amel defterinizde faiz yediginiz yazili olarak cikacaksiniz. Dikkatli olun! Sonra, Mevla Teala´da: “Neden faiz yedin, ben senin karnini doyurmadim mi?” diye tazdirde bulunur.
Bu dünyadaki fakir de, zengin de imtihanda. Belki de zenginlerin imtihani daha coktur. Karun´un yere batmasinin sebebi parasidir. Para herzaman iyi olsaydi, onun sebebiyle Karun batmazdi. Zengin isen zekatini ver, faiz alma. Karun niye batti? Malinin zekatini veremediginden.
„Eger (böyle) yapmazsaniz, Allah-u Teala ve Resulü ile harb ettiginizi bilin. Ve eger (faizcilige), tövbe edersiniz, mallarinizin baslari (ana paralariniz, seymeyeleriniz) sizindir. (Fazla almak suretiyle borclulariniza) zulm (haksizlik) etmis olmaszsiniz ve (ana paradan noksan edilmek suretiyle de) zulme ugratilmis olmazsiniz.“ [3] Bakara Suresi; 279
On Miliyon borc verip, aradan bir ay gectikten sonra on bir milyon alinacak olan paranin bir milyonu faizdir. Ancak tövbe eder, bunu almaktan vazgecersiniz, ana paraniz (on milyon) sizindir. Böyle yapmakla ne zulm etmis, ne de zulme ugramis olursunuz.
Faiz görünüste kár olsa da, hakkikata zarardir. Sadaka ise görünüste malda eksikliktir, lakin manada ziyadeliktir, artistir.
Nitekim, Mevla Teala bu hususta söyle, buyuruyor:
“Allah-u Teala ribayi mahveder (faiz giren malin berekitini tamamen giderir), sadakasi verillen mallari ise artirir ve Allah-u Teala (harami, helal kabul etmekte israr eden) ziyade kafir (harami yimeye davam eden), cok günahkar hicbir kimseyi sevmez.” Bakara Suresi; 276
Faiz alan kimse sonunda mutlaka fakir olacaktir. O olmazsa cocuklari, cocuklari da olmasa, torunlari fakir olacaktir. Cünkü, aldigi faiz paralari onun degildir.
Ibn-i Mesud (Radiyallahu Anh´)dan Efendimiz (Sallallhau Aleyhi Vesellem)´in söyle buyurdugu rivayet edilir: “Faiz cok da olsa, sonunda aza dönüsür.”
Fakire verilmis olan bir kurus, fakirin eline degil, Mevla Tealanin eline geciyor, büyüyor ve büyüor, daglar kadar oluyor:
“Her kim helal kazancindan bir tek hurma degerinde bir sey sadaka verirse ki, süphesiz Allah, onu sag (kudret) eliyle kabul eder. Allah-u Teala´ya helal olandan baskasi yükselmez. Sonra sizin birinz kendi atinin yavrusunu dikkatle büyütügü gibi, onu (tek hurma kadar kück olan sadakayi) dag gibi oluncaya kadar sahibi icin büyütür.”
Riba (Faiz) ise; kücülür, kücülür, sahibini küt diye vurur. Duymadiniz mi? Mevla Teala faiz alanlar ile harb edecegini, buyurdu.
“Eger (borclu) güclük sahibi (darlik scinde) bulunuyorsa, (ona) kolayliga (borcunu verebilecek bir genislige sahip oluncaya) kadar mühlet (verin), tasaddik etmeniz (alacaginizi o zor durumda olan borcluya sadaka olarak bagislamaniz) ise, sizin icin (ona mühlet vermenizden) daha hayirlidir (daha cok sevaba seveptir). Eger (böyle bagislamanin mühlet vermeden daha hayirli oldugunu) bilseydiniz (böyle yapardiniz). [5] Bakara Suresi; 280
Size borclu olan kimse darlik icinde bulunyorsa, borcunu verebilecek genislige sahip oluncaya kadar mühlet vermelisiniz. Su da var ki, tasadduk etmek; “Kardesim! Bana olan borcunu istmiyorum, sende kalsin, helal olsun” demek daha hayirlidir.
“Faiz yiyen kimseler (kabirlerinden) ancak seytan carpmis kimselerin kalktigi gibi kalkarlar. Onlarin bu hali: “Alis-verisi (ticaret) de faiz gibidir.” demelerindendir. Halbuki Allah-u Teala ticareti helal, faizi ise haram kilmistir. Bundan sonra kime Rabbinden ögüt gelir de, (faizden) vazgecerse, gecmiste olan kendisindedir (haram kilinmadan evvel aldigini iade etmesi gerekmez) ve isi Allah´a (ait) dir (iyi niyetle faizi terkettigi icin Allah-u Teala neticede onu mükafatlandirir) Kim de tekrar (faize) dönerse, iste onlar, atesin sahipleri (cehennemin adamlari) dir ki, onlar orada (bir daha cikmamak üzere) ebedi kalicidir. [6] Bakara Suresi; 275
Yukarida bahsettigimiz duruma neden düsülecek? Kisilerin, “Alisverisde faiz gibidir” demeleri sebebiyle. Hic faiz, alisveris gibi olur mu? Faiz, alisveriste akit yapanlardan birine karsiligi olmadigi halde, verilmesi sart kosulan fazla miktardadir. On gramm altini, onbir gramm karsiliginda satmak gibi, alisveris ise para karsiliginda mal almaktir.
Bir kimse faizin haram olduguna inaniyor oldugu halde faiz alirsa, yerse, büyük günah islemis olur. Faizin haram olduguna inanmaz ise kafir olur. Müslüman harama helala dikkat etmelidir.
Bazi Müslümanlar buna önem vermiyorlar, „Haram helal ver Allah´im, senin kulun yer Allah´im“ diyorlar. Faiz, altin, gümüs gibi tartilan seylerde; bugday, arpa, hurma, tuz, kuru üzüm gibi ölcülen seylerde cereyan eder, yani ölcü ve tartiya giren her seyde faiz gecerlidir.
FAIZ IKI NEVIDIR:
Borctan dogan faiz, neviden dogan faiz…
Borctan dogan faiz: Herhangi bir kimse belli bir süre icin borc alsa, süresi bittiginde borcunu ödeyemezse, alacakli olan kendisine: “Ya borcunu öde veya su kadar para verde borcunu su tarihe kadar erteleyelim” dese ve oda kabul etse, bu muamele faizdir.
Alisveristen dogan faiz: Hanifi meshebine göre bu iki kisimdir:
Ribai Fazl: ki, tartilan veya ölcülen bir cins esyanin, kendi cinsleri mukabilinde pesin olarak satilmasi halinde meydana gelir. Mesela: Bir altin veya gümüs veya bir miktar bugday, kendi cinsiyle ayni anda degistirilecek olsa bakilir, eger miktarlari müsavi ise bu caizdir. Fakat birinin miktari biraz fazla ise, bu degistirme caiz olmaz. Mesela: On iki kilo bugday, on bir kilo bugday ile degistireleck olsa, bunlarin bir kismi daha kiymetli, digeri daha düsük olsa bu helal olmaz. Cünkü asil itibar cinsiyete ve miktardadir.
Ribai Nesiye´dir. Bu ise, tartilan ve ölcülen veya ayni cinsten olan seyleri birbiri mukabilinde veresiye olarak degistirmektir. Miktarlari müsavi olsa da, bu haramdir. Mesela; on dirhem gümüs yine on dirhem gümüs mukabilinde veya bir kilo bugday yine (bir müddet sonra verilecek) bir bugday mukabilinde veresiye olarak satilamaz. Bu riba, yalniz altin ve gümüs benzeri olan seylerde; Yumurta, ceviz gibi taneleri arasinda kiymetlerini degistirecek bir fark bulunmayan taneli seylerde gecerli olur. Bunlarin cinsleri, miktarlari müsavi ise de, veresiye olani, pesin olana denk olamaz. Bu bir riba muamelesidir. Bunlar kendi cinslerinin disindakilere pesin olarak alinip satilabilirler. Bu durumda bugday bugdayla, degistiriklerinde esit olmasi gerekli olup, fazlasi haramdir. Ama bugday arpayla degistirildigine ziyadesi helaldir. Cünkü, cinsi baskadir. Bes ölcek bugdaya, alti ölcek arpa almak caizdir. Bileziginizi degistirmek istediginizde, önce onu kuyumcaya satacaksiniz. Onun parasiyla baska bir bilezik alabilirsiniz.
”Ve öyle günden sakinin ki, (hepiniz) o günde Allah´a (O´nun manevi huzuruna) döndüreleceksiniz. Sonra herkese (dünyada iken) kazanmis oldugu (iyi veya kötü amellerin karsiligi) tamamen verilecektir. Ve onlar (güzel amelleri noksan edilip, cirkin amelleri artirilmak suretiyle) zulmolunmayacaklardir.” [7] Bakara Suresi; 281
Ibni Abbas Radiyallahu Anh´dan rivayet edildigine göre, bu ayeti celile, Kur´ani Kerim´in son inen ayetidir. Rivayetlere nazaran bu ayeti celile nazil olduktan sonra, Peygamber Sallallahu Aleyhi Vessellem Efendimiz 21 gün veya 81 gün veya 7 gün, diger rivayetlere göre de 3 saat yasamistir. Ahirette, hepimiz dosyalarimizla beraber Mevla Teala´nin karsiligi verilecek, ne sevaplardan noksan edilecek, ne de günah arttirilarak haksizliga ugratilmayacaktir.
[1] Bakara Suresi; 278
[2] Hadid Suresi; 11
[3] Bakara Suresi; 279
[4] Bakara Suresi; 276
[5] Bakara Suresi; 280
[6] Bakara Suresi; 275
[7] Bakara Suresi; 281