İhlas Suresi Tefsiri (Taberi)
İhlas suresi dört âyettir ve Mekke'de nazil olmuştur. Übey b. Ka'b diyor ki:
"Müşrikler, Resulullah´a: "Rabbinin nesebini bize bildir." dediler. Bunun üzerine Allah teala: "Ey Muhammed de ki: "Allah birdir, Allah sameddir." sure*sini indirdi.
Resulullah (s.a.v.) İhlas suresinin âyetlerini izah ederken buyurdu ki: " Samed demek, doğurmamış ve doğurulmamiş olan demektir. Zira doğurulan hiçbir şey yoktur ki ölmüş olmasın. Ölen hiçbir şey yoktur ki ona mirasçı olun*muş olmasın. Aziz ve Celil olan Allah ise ne ölür ne de kendisine mirasçı olu*nur.
Resulullah (s.a.v.) "Onun hiçbir dengi yoktur." âyetini de izah ederken buyurdu ki: "Onun ne bir benzeri vardır ne de bir dengi vardır. Onun hiçbir em*sali yoktur." [1]
Said b. Cübeyr diyor ki: "Yahudilerden bir topluluk Resulullah´a geldiler ve "Ey Muhammed, Allah mahlukati yarattı. Peki onu kim yarattı?" dediler. Bu*nun üzerine Resulullah çok kızdı. Öyle ki rengi değişti. Sonra Allah için onlara sert bir şekilde çıkıştı. Bunun üzerine Cebrail (a.s.) geldi, Resulullah´ı teskin etti ve ona: "Ey Muhammed, kanatlarını indir." dedi. Resulullah´a, Yahudilerin sor*duğu sorunun cevabı geldi. Cebrail dedi ki: "Allah teala buyuruyor ki:
"Ey Muhammed, de ki:"AlIah birdir, Allah sameddir. Hiçbir şeye muhtaç değil*dir. Herşey ona muhtaçtır. O ne doğurmuş ne de doğurulmuştur. Onun hiçbir dengi yoktur." Resulullah bu sureyi Yahudilere okuyunca onlar: "Rabbini bize vasıflandır. Onun yapısı, pazuları ve kolları nasıldır?" dediler. Bunun üzerine Resulullah, önceki kızmasından daha şiddetli bir şekilde kızdı ve onlara sert bir şekilde çıkıştı. Bunun üzerine Cebrail tekrar geldi ve Resulullah´a, daha önce söylediği gibi sözler söyledi. Resulullah´a, Yahudilerin bu sorularının da cevabı geldi. O da şu âyettir: "Onlar Allah´ı hakkıyla takdir edemediler. Halbuki bütün yeryüzü, kıyamet günü onun kudret ve hakimiyeti altındadır. Gökler onun kud*retiyle dürülmüş olacaktır. O, müşriklerin koştuğu ortaklardan münezzeh ve yü*cedir." [2]
Hz. Aişe (r.anh.) diyor ki:
"Resulullah bir müfrezenin başında (emir olarak) bir adam gönderdi. O kişi, arkadaşlarına kıldırdığı namazlarda her kıraaından sonra rekatları bitiriyordu. Müfrezede bulunanlar geri döndüklerinde bu durumu Resulullah´a anlattılar. Resulullah da onlara: "Ona sorun bunu niçin ya*pıyor?" buyurdu. Onlar sordular o da: "Bu sure, rahman olan Allah´ın sıfatıdır. Bunun için okumayı seviyorum." dedi. Resulullah: "Söyleyin ona Allah da onu seviyor." buyurdu. [3]
Enes b. Malik diyor ki:
"Ensardan bir kişi, Küba mescidinde onlara imamlık yapıyordu. Namaz*da okuduğu her sureden Önce okuyor onu bitir*dikten sonra da başka bir sure okuyordu. Her rekatta böyle yapıyordu. Arkadaş*ları onunla konuştular ve ona: "Sen bu sureyle başlıyorsun. Sonra bunun yetme*diğine kanaat getirerek başka bir sure okuyorsun. Ya sadece bu sureyi oku veya bunu bırak başkasını oku." dediler. O kişi: "Ben bu sureyi bırakmam. Siz bu şe*kilde imamlık yapmamı isterseniz yaparım, istemezseniz bırakırım." dedi. Enes diyor ki: "Ensarlılar bu zatın, en üstünleri olduğu kanaatındaydılar. Onun dışın*da birisinin kendilerine imam olmasını istemiyorlardı. Resulullah bunlara gelin*ce ona durumu bildirdiler. Resulullah ona: "Ey fılan, arkadaşlannın istediği bir şeyi yapmana engel nedir? Bu sureyi bırakmamana sebep nedir?" buyurdu. O zat da: "Ben onu seviyorum." dedi. Resulullah: "Senin onu sevmen seni cennete koydu." buyurdu. [4]
Ebu Said el-Hudri diyor ki:
"Bir kişi, başka birinin tekrar tekrar okuduğunu işitti. Sabah olunca Resulullah´a gelip durumu ona anlattı. Sanki bu gelen kişi okumayı az buluyordu. Bunun üzerine Resulullah ona: "Hayatım kudret elinde olan Allaha yemin olsun ki bu sure, Kur'anın üçte birine denktir." buyurdu. [5]
Ebu Said el-Hudri diyor ki:
"Resulullah, sahabilerine: "Sizden biriniz, Kur'an´ın üçte birini bir gecede okumaktan âciz olur mu?" buyurdu. Bu onlara zor geldi ve onlar: "Ey Allah´ın Resulü, hangimiz buna güç yetirir?" dediler. Resulullah: Kur'an´ın üçte biridir." buyurdu. [6]
İhlas Suresi´nin, Kur'an´ın üçte birine denk olduğu, Ebu Said el-Hudri´den başka Eba Eyyub el-Ensari, Ebu Hureyre, Übey b. Ka'b, Ebu Mes'ud, Ebu´d Der-da, Ümmü Gülsüm Bint-i Ukbe ve diğer bir kısım sahabilerden rivayet edilmiş*tir.
Abdullah b. Hubeyb diyor ki:
"Biz, yağmurlu ve çok karanlık bir gecede dışarı çıktık. Bize namaz kıl*dırması için Resulullahı arıyorduk. Onu bulduk. O, "Namaz kıldınız mı?" bu*yurdu. Ben bir şey söylemedim. Sonra yine "Söyle" dedi. Ben bir şey söylemedim. Sonra yine "Söyle" dedi. Ben de: "Ey Allah´ın Resulü ne di*yeyim?" diye sordum. Resulullah buyurdu ki: "Akşama eriştiğin ve sabahladı*ğın zamanda üç defa oku. Bunlar sâna, he'rşeye karşı kâfidir. [7]
Hz. Aişe (r.anha) diyor ki:
"Resulullah her gece yatağına vardığında iki elini birleştirip onlara üflerdi. Üflerken de okurdu. Sonra iki eliyle vücudunun kavuştuğu yerleri meshederdi. Önce başın*dan ve yüzünden başlar öylece devam ederdi. Bunu üç defa yapardı." [8]
3- "O ne doğurmuş ne de doğurulmuştur."
O, doğurmamıştır. Yani yok olmayacaktır. Zira her doğuran fanidir ve sonunda yok olur. O, doğurulmamıştır da. Yani daha önce yok iken sonra icad edilmiş değildir. Çünkü her doğumlu, önceden yok iken sonradan meydana gel*miştir Evet, Allah teala, kadimdir, başlangıcı yoktur. Bakidir, sonu yoktur. [9]
4- "Onun hiçbir dengi yoktur."
"Denk" diye tercüme edilen kelimesi, Ebul Âliye, Ka'bul Ahbar ve Abdullah b. Abbas tarafından "Benzer ve emsal" diye izah edilmiş Mücahid tarafından ise "Eş" manasında izah edilmiştir. Taberi birinci görüşü tercih etmiştir.
Ebu Hureyre diyor ki:
"Resulullah (s.a.v.) Allah teala´nın şöyle buyurduğunu söyledi. "Âdemoğlu beni yalanladı. O böyle yapmamalıydı. O bana sövdü. O, bunu yap*mamalıydı. Onun beni yalanlaması, benim onu ilk yarattığım gibi tekrar diriltemeyeceğimi söylemesidir. Halbuki ilk yaratma, bana göre tekrar diriltmekten daha kolay değildir. Onun bana sövmesi ise "Allah çocuk edindi..11 demesidır. Halbuki ben, doğurmayan ve doğurulmayan, kendisinin hiçbir dengi bulunma*yan Ehad ve Samed'im." [10]
[1] Tirmizi, K. Tefsir el-Kur'an, Sure: 112, bab: I, Hadis no: 3364
[2] Zümer Suresi, 39/67
[3] Buharı, K.el-Tevhid. bab: 1 / Neseî, K. el-İflilah.bab: 69
[4] Buharı, K. el-Ezan,bab: 106
[5] Buhari, K. Fadail el-Kur'an, bab: 113
[6] Buhari, K. Fadail el-Kur'an, bab: 113
[7] Ebu Davud, K. el-Edeb, bab: 101, Hadis no: 5082
[8] Buhari, K Fadail el-Kur'an, bab: 14
Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 9/267-271.
[9] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 9/274.
[10] Buhari, K. Tefsir el-Kur'an, Sure: 112, bab: 2
Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 9/274-275.
İhlas suresi dört âyettir ve Mekke'de nazil olmuştur. Übey b. Ka'b diyor ki:
"Müşrikler, Resulullah´a: "Rabbinin nesebini bize bildir." dediler. Bunun üzerine Allah teala: "Ey Muhammed de ki: "Allah birdir, Allah sameddir." sure*sini indirdi.
Resulullah (s.a.v.) İhlas suresinin âyetlerini izah ederken buyurdu ki: " Samed demek, doğurmamış ve doğurulmamiş olan demektir. Zira doğurulan hiçbir şey yoktur ki ölmüş olmasın. Ölen hiçbir şey yoktur ki ona mirasçı olun*muş olmasın. Aziz ve Celil olan Allah ise ne ölür ne de kendisine mirasçı olu*nur.
Resulullah (s.a.v.) "Onun hiçbir dengi yoktur." âyetini de izah ederken buyurdu ki: "Onun ne bir benzeri vardır ne de bir dengi vardır. Onun hiçbir em*sali yoktur." [1]
Said b. Cübeyr diyor ki: "Yahudilerden bir topluluk Resulullah´a geldiler ve "Ey Muhammed, Allah mahlukati yarattı. Peki onu kim yarattı?" dediler. Bu*nun üzerine Resulullah çok kızdı. Öyle ki rengi değişti. Sonra Allah için onlara sert bir şekilde çıkıştı. Bunun üzerine Cebrail (a.s.) geldi, Resulullah´ı teskin etti ve ona: "Ey Muhammed, kanatlarını indir." dedi. Resulullah´a, Yahudilerin sor*duğu sorunun cevabı geldi. Cebrail dedi ki: "Allah teala buyuruyor ki:
"Ey Muhammed, de ki:"AlIah birdir, Allah sameddir. Hiçbir şeye muhtaç değil*dir. Herşey ona muhtaçtır. O ne doğurmuş ne de doğurulmuştur. Onun hiçbir dengi yoktur." Resulullah bu sureyi Yahudilere okuyunca onlar: "Rabbini bize vasıflandır. Onun yapısı, pazuları ve kolları nasıldır?" dediler. Bunun üzerine Resulullah, önceki kızmasından daha şiddetli bir şekilde kızdı ve onlara sert bir şekilde çıkıştı. Bunun üzerine Cebrail tekrar geldi ve Resulullah´a, daha önce söylediği gibi sözler söyledi. Resulullah´a, Yahudilerin bu sorularının da cevabı geldi. O da şu âyettir: "Onlar Allah´ı hakkıyla takdir edemediler. Halbuki bütün yeryüzü, kıyamet günü onun kudret ve hakimiyeti altındadır. Gökler onun kud*retiyle dürülmüş olacaktır. O, müşriklerin koştuğu ortaklardan münezzeh ve yü*cedir." [2]
Hz. Aişe (r.anh.) diyor ki:
"Resulullah bir müfrezenin başında (emir olarak) bir adam gönderdi. O kişi, arkadaşlarına kıldırdığı namazlarda her kıraaından sonra rekatları bitiriyordu. Müfrezede bulunanlar geri döndüklerinde bu durumu Resulullah´a anlattılar. Resulullah da onlara: "Ona sorun bunu niçin ya*pıyor?" buyurdu. Onlar sordular o da: "Bu sure, rahman olan Allah´ın sıfatıdır. Bunun için okumayı seviyorum." dedi. Resulullah: "Söyleyin ona Allah da onu seviyor." buyurdu. [3]
Enes b. Malik diyor ki:
"Ensardan bir kişi, Küba mescidinde onlara imamlık yapıyordu. Namaz*da okuduğu her sureden Önce okuyor onu bitir*dikten sonra da başka bir sure okuyordu. Her rekatta böyle yapıyordu. Arkadaş*ları onunla konuştular ve ona: "Sen bu sureyle başlıyorsun. Sonra bunun yetme*diğine kanaat getirerek başka bir sure okuyorsun. Ya sadece bu sureyi oku veya bunu bırak başkasını oku." dediler. O kişi: "Ben bu sureyi bırakmam. Siz bu şe*kilde imamlık yapmamı isterseniz yaparım, istemezseniz bırakırım." dedi. Enes diyor ki: "Ensarlılar bu zatın, en üstünleri olduğu kanaatındaydılar. Onun dışın*da birisinin kendilerine imam olmasını istemiyorlardı. Resulullah bunlara gelin*ce ona durumu bildirdiler. Resulullah ona: "Ey fılan, arkadaşlannın istediği bir şeyi yapmana engel nedir? Bu sureyi bırakmamana sebep nedir?" buyurdu. O zat da: "Ben onu seviyorum." dedi. Resulullah: "Senin onu sevmen seni cennete koydu." buyurdu. [4]
Ebu Said el-Hudri diyor ki:
"Bir kişi, başka birinin tekrar tekrar okuduğunu işitti. Sabah olunca Resulullah´a gelip durumu ona anlattı. Sanki bu gelen kişi okumayı az buluyordu. Bunun üzerine Resulullah ona: "Hayatım kudret elinde olan Allaha yemin olsun ki bu sure, Kur'anın üçte birine denktir." buyurdu. [5]
Ebu Said el-Hudri diyor ki:
"Resulullah, sahabilerine: "Sizden biriniz, Kur'an´ın üçte birini bir gecede okumaktan âciz olur mu?" buyurdu. Bu onlara zor geldi ve onlar: "Ey Allah´ın Resulü, hangimiz buna güç yetirir?" dediler. Resulullah: Kur'an´ın üçte biridir." buyurdu. [6]
İhlas Suresi´nin, Kur'an´ın üçte birine denk olduğu, Ebu Said el-Hudri´den başka Eba Eyyub el-Ensari, Ebu Hureyre, Übey b. Ka'b, Ebu Mes'ud, Ebu´d Der-da, Ümmü Gülsüm Bint-i Ukbe ve diğer bir kısım sahabilerden rivayet edilmiş*tir.
Abdullah b. Hubeyb diyor ki:
"Biz, yağmurlu ve çok karanlık bir gecede dışarı çıktık. Bize namaz kıl*dırması için Resulullahı arıyorduk. Onu bulduk. O, "Namaz kıldınız mı?" bu*yurdu. Ben bir şey söylemedim. Sonra yine "Söyle" dedi. Ben bir şey söylemedim. Sonra yine "Söyle" dedi. Ben de: "Ey Allah´ın Resulü ne di*yeyim?" diye sordum. Resulullah buyurdu ki: "Akşama eriştiğin ve sabahladı*ğın zamanda üç defa oku. Bunlar sâna, he'rşeye karşı kâfidir. [7]
Hz. Aişe (r.anha) diyor ki:
"Resulullah her gece yatağına vardığında iki elini birleştirip onlara üflerdi. Üflerken de okurdu. Sonra iki eliyle vücudunun kavuştuğu yerleri meshederdi. Önce başın*dan ve yüzünden başlar öylece devam ederdi. Bunu üç defa yapardı." [8]
3- "O ne doğurmuş ne de doğurulmuştur."
O, doğurmamıştır. Yani yok olmayacaktır. Zira her doğuran fanidir ve sonunda yok olur. O, doğurulmamıştır da. Yani daha önce yok iken sonra icad edilmiş değildir. Çünkü her doğumlu, önceden yok iken sonradan meydana gel*miştir Evet, Allah teala, kadimdir, başlangıcı yoktur. Bakidir, sonu yoktur. [9]
4- "Onun hiçbir dengi yoktur."
"Denk" diye tercüme edilen kelimesi, Ebul Âliye, Ka'bul Ahbar ve Abdullah b. Abbas tarafından "Benzer ve emsal" diye izah edilmiş Mücahid tarafından ise "Eş" manasında izah edilmiştir. Taberi birinci görüşü tercih etmiştir.
Ebu Hureyre diyor ki:
"Resulullah (s.a.v.) Allah teala´nın şöyle buyurduğunu söyledi. "Âdemoğlu beni yalanladı. O böyle yapmamalıydı. O bana sövdü. O, bunu yap*mamalıydı. Onun beni yalanlaması, benim onu ilk yarattığım gibi tekrar diriltemeyeceğimi söylemesidir. Halbuki ilk yaratma, bana göre tekrar diriltmekten daha kolay değildir. Onun bana sövmesi ise "Allah çocuk edindi..11 demesidır. Halbuki ben, doğurmayan ve doğurulmayan, kendisinin hiçbir dengi bulunma*yan Ehad ve Samed'im." [10]
[1] Tirmizi, K. Tefsir el-Kur'an, Sure: 112, bab: I, Hadis no: 3364
[2] Zümer Suresi, 39/67
[3] Buharı, K.el-Tevhid. bab: 1 / Neseî, K. el-İflilah.bab: 69
[4] Buharı, K. el-Ezan,bab: 106
[5] Buhari, K. Fadail el-Kur'an, bab: 113
[6] Buhari, K. Fadail el-Kur'an, bab: 113
[7] Ebu Davud, K. el-Edeb, bab: 101, Hadis no: 5082
[8] Buhari, K Fadail el-Kur'an, bab: 14
Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 9/267-271.
[9] Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 9/274.
[10] Buhari, K. Tefsir el-Kur'an, Sure: 112, bab: 2
Ebu Cafer Muhammed b. Cerir et-Taberi, Taberi Tefsiri, Hisar Yayınevi: 9/274-275.